ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లక్నోకు చెందిన కామిని సింగ్ ఒకప్పుడు శాస్త్రవేత్తగా పనిచేశారు. దేశంలోని టాప్ పరిశోధనా సంస్థలైన సెంట్రల్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఫర్ సబ్‌ట్రాపికల్ హార్టికల్చర్ (CISH) మరియు సెంట్రల్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడిసినల్ అండ్ అరొమాటిక్ ప్లాంట్స్ (CIMAP)లో ఆమె శోధన సాగింది. ఆమె horticulture రంగంలో 17 ఏళ్ల అనుభవంతో ఎంతో పరిశోధన చేసింది. కానీ ఈ ప్రయాణం మధ్యలో ఆమెకి ఒక ప్రశ్న torment చేసింది – “నేను చేసే ఈ గొప్ప పరిశోధన రైతుల దాకా ఎందుకు వెళ్లటం లేదు?”
కామీని అసలు లక్ష్యం రైతుల దాకా శాస్త్రవిజ్ఞానాన్ని తీసుకెళ్లి వారి జీవితాల్లో మార్పు తేవడం. కానీ ప్రయోగశాలలో ఉన్నప్పుడు ఆమె పనితీరు కాగితంపై మాత్రమే పరిమితం అయింది. అది రైతుకు ఉపయోగపడటం లేదు అనే నిరాశ ఆమెను వెంటాడింది. అందుకే 2015లో ఆమె ఓ కఠిన నిర్ణయం తీసుకుంది – ప్రభుత్వ ఉద్యోగాన్ని వదిలేసి వ్యవసాయ రంగంలో అడుగుపెట్టింది. కుటుంబ సభ్యులు తీవ్రంగా నిరుత్సాహపరిచారు. కానీ ఆమె నిర్ణయం తర్వాత ఆమె జీవితం మొత్తం మారిపోయింది.
ఆమె Organic Farmingను రైతులకు నేర్పించే ఒక ప్రభుత్వ ప్రాజెక్టుకు ఇన్‌చార్జ్ అయ్యారు. కానీ అప్పుడు ఓ సమస్య ఎదురైంది. చాలా మంది రైతులు సబ్సిడీ కోసమే organic farmingకు వచ్చారు. నిజంగా ఆ విధానం పాటించలేదు. ఆ కారణంగా దిగుబడులు తగ్గిపోయాయి, నష్టాలు వచ్చాయి. దీంతో కమిని కొత్త మార్గం ఆలోచించారు. తక్కువ పెట్టుబడి తో ఎక్కువ లాభాలు వచ్చే పంట ఏది అనేది శోధించారు. అదే సమయంలో ఆమెకి “మూరింగా” గురించిన ఆలోచన వచ్చింది.
[news_related_post]మూరింగా అంటే మనకు మునగచెట్టు. దీనికి పోషక విలువలు అధికం. తక్కువ నీటి వనరులు చాలు. రసాయనాలు అవసరం లేదు. మట్టిని త్వరగా పునరుత్థానపరిచే శక్తి కూడా ఇందులో ఉంది. 2017లో లక్నోలో ఏడు ఎకరాలు భూమిని లీజ్‌కు తీసుకుని మూరింగాతో ప్రయోగం మొదలుపెట్టారు. ఫలితాలు అంచనాలను మించినవిగా వచ్చాయి. మొక్కలు బాగా పెరిగాయి. తక్కువ జలవనరులతో పెరిగాయి. ఎలాంటి పెద్ద ఇన్వెస్ట్‌మెంట్ లేకుండా మంచి దిగుబడులు వచ్చాయి.
ఈ విజయంతో కామిని రైతులకు కొత్త ఐడియా చెప్పారు. పొలం గోడల చుట్టూ మూరింగాను వేసుకోమని చెప్పారు. దాంతో ప్రధాన పంటపై ఎలాంటి ప్రభావం ఉండదు. అదనపు ఆదాయం వస్తుంది. మొదట్లో రైతులు సందేహంతో ఉన్నా, క్రమంగా వారు ప్రయోగించారు. ఫలితంగా ఏటా రూ.30,000 వరకు ఆదా అవుతున్నట్టు తెలిసింది. అప్పటినుంచి చాలా మంది రైతులు మూరింగా వైపు మళ్లారు.
లక్నో జిల్లాలోని బక్షి కా తలాబ్ అనే ప్రాంతానికి చెందిన షాలిక్రామ్ యాదవ్ మొదట 400 మొక్కలు మాత్రమే వేశారు. తర్వాత లాభాలు చూసి మొత్తం 10 ఎకరాలపై మూరింగా సాగు చేస్తున్నారు. ఒక్క కేజీ మూరింగా ఆకులకు రూ.60 వరకు ధర వస్తోంది. ఐదు క్వింటాళ్లు దిగుబడి వచ్చింది. వాతావరణం సహకరించకపోయినా నష్టమేమీ రాలేదంటూ ఆనందంగా చెబుతున్నారు.
ఇలా మొదలైన ప్రయాణం ప్రస్తుతం 1050 మంది రైతులను కలుపుకుని సాగుతోంది. ఒక్కొక్కరిలోనూ ఈ సాగు కొత్త ఆశలు, కొత్త ఆదాయం తీసుకొచ్చింది. కమిని కేవలం శాస్త్రవేత్తగా కాకుండా రైతులకు జీవన మార్గదర్శిగా మారిపోయారు. చిన్న స్థాయిలో మొదలైన ఈ ప్రయోగం ఇప్పుడు పెద్ద వ్యాపారంగా ఎదిగింది.
ఆరంభంలో మార్కెటింగ్ కూడా ఒక పెద్ద సమస్యగా మారింది. ఎందుకంటే మూరింగా తక్కువ మొత్తంలో విక్రయించడం కష్టమైపోయింది. అందుకే ఆమె విలువ జోడింపు ఉత్పత్తుల వైపు మొగ్గుచూపారు. మూరింగా ఆకులను పొడిగా మార్చడం మొదలుపెట్టారు. తర్వాతి దశలో సబ్బులు, టీలు, బిస్కెట్లు, ఆయిల్స్, ఫేస్ సీరమ్‌ల వంటివి కూడా తయారు చేయడం ప్రారంభించారు. ప్రస్తుతం మొత్తం 22 ఉత్పత్తులు మార్కెట్లో ఉన్నాయి.
2019లో డాక్టర్ మూరింగా ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ అనే కంపెనీని రిజిస్టర్ చేసి, ఒక Farmer Producer Organisation (FPO)ని కూడా ఏర్పాటు చేశారు. దీనిద్వారా రైతులు తమ పంటను ప్రత్యక్షంగా కంపెనీకి విక్రయించగలుగుతున్నారు. మధ్యవర్తులు తొలగిపోవడంతో ఆదాయం మరింతగా పెరిగింది.
ఈ కంపెనీ ప్రారంభానికి ఆమె తీసుకున్న రుణం రూ.9 లక్షలు మాత్రమే. ఇప్పుడు ఆ కంపెనీ టర్నోవర్ రూ.1.75 కోట్లకు చేరుకుంది. లాభం మాత్రం సుమారు 30 శాతం వరకూ వస్తోంది. ఇది కేవలం ఒక విజయం మాత్రమే కాదు, ఒక విజ్ఞానాన్నీ, అనుభవాన్నీ రైతుల జీవితాల్లో నిక్షిప్తం చేసిన మార్పు.
రైతులకు శిక్షణ ఇవ్వడంలో కమినీకి ఉన్న శాస్త్రీయ పరిజ్ఞానం ఎంతో ఉపయోగపడింది. వారు మొక్కలు ఎలా నాటాలి, ఎలాంటి పురుగుమందులు వాడాలి, ఎప్పుడెప్పుడు తీయాలి అన్న దానిపై హ్యాండ్‌హోల్డింగ్ చేశారు. ఆ శిక్షణతో రైతులు చాలా ఆత్మవిశ్వాసంతో మూరింగాను సాగు చేస్తున్నారు.
మలిహాబాద్‌లో మామిడి తోటలుండే అనిల్ కుమార్ సింగ్ మొదట ఒక్క ఎకరంతో మూరింగాను నాటారు. ఇప్పుడు 17 ఎకరాలపై సాగు చేస్తున్నారు. మొదటగా పెట్టిన రూ.30,000 పెట్టుబడి మొదటి సంవత్సరం లోనే తిరిగి వచ్చింది. ఇప్పుడు అయితే మునుపటి పంటలతో వచ్చే రూ.40,000కి బదులు రూ.1.5 లక్షలు వరకు వస్తోందని ఆనందంగా చెబుతున్నారు.
ఇంతటితో ఆగలేదు. కమిని మల్టీ లేయర్ ఫార్మింగ్, ఇంటిగ్రేటెడ్ అగ్రికల్చర్ వంటి శాస్త్రీయ విధానాలను కూడా రైతులకు పరిచయం చేశారు. ఒక్క ఎకరా భూమి మీద మూరింగా పంట ద్వారా సంవత్సరానికి రూ.1 లక్ష వరకు వచ్చే అవకాశం ఉందని చెబుతున్నారు. మునుపటి పంటలు అయితే అంత భూమిపై కేవలం రూ.25,000 వరకే వచ్చేది.
ఇప్పుడు లక్నో సమీపంలోని 15 గ్రామాల్లో ఈ మార్పు చోటు చేసుకుంటోంది. గ్రామాల్లోని రైతులు ఆర్థికంగా నిలదొక్కుకుంటున్నారు. కుటుంబాలు మెరుగైన జీవన శైలిలోకి మారుతున్నాయి. ఈ ప్రయాణం కమినికి కేవలం ఒక వ్యాపార విజయం కాదు, ఒక మిషన్. ఆమె తన శాస్త్రీయ విజ్ఞానాన్ని రైతు చేతిలో పెట్టి, ఆ విజ్ఞానాన్ని ఆదాయంగా మార్చే మార్గాన్ని చూపించారు.
ఇప్పుడు ఆమె తాను తీసుకున్న నిర్ణయం గురించి చాలా గర్వంగా భావిస్తున్నారు. “పేపర్ మీదే నన్ను బంధించకుండా, రైతుల జీవితాల్లో నిజమైన మార్పు తేవడమే నా నిజమైన విజయం,” అని ఆనందంగా చెబుతున్నారు. ఒక శాస్త్రవేత్త రైతు మార్గదర్శిగా మారితే… ఎంత గొప్ప మార్పు సాధ్యమవుతుందో కామినీ కథనే నిదర్శనం.
