ప్రతి పన్నెండు సంవత్సరాలకు ఒకసారి ఈ 12 నదులపై పుష్కరాలు జరుగుతాయి. ఈ పుష్కరాలు కూడా రాశిచక్రాల ప్రకారం నిర్వహించబడతాయి. ఈ సంవత్సరం సరస్వతి పుష్కరాలకు తెలంగాణ ప్రభుత్వం సన్నాహాలు చేస్తోంది. మే 15 నుండి 26 వరకు జరగనున్న సరస్వతి నది పుష్కరాల ఏర్పాట్ల కోసం రూ. 25 కోట్ల నిధిని మంజూరు చేసింది. ఇప్పటివరకు, కాళేశ్వరం సమీపంలో ఎక్కడా సరస్వతి నది ప్రవహిస్తున్నట్లు ఎటువంటి ఆనవాళ్లు లేవు. నది అక్కడ ప్రవహిస్తున్నట్లు ఇప్పటివరకు ఎటువంటి ఆధారాలు కనుగొనబడలేదు. మరి ఈ పుష్కరాల సంగమం ఏమిటి?

మరోవైపు, ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ప్రయాగ్‌రాజ్‌లోని త్రివేణి సంగంలో స్నానం చేయడం వల్ల అన్ని పాపాలు తొలగిపోతాయని భక్తులు నమ్ముతారు. యమునా, గంగా నదులు అక్కడ కలుస్తాయి. త్రివేణి సంగమం మూడు నదుల సంగమం. కానీ ప్రయాగ్‌రాజ్‌లో రెండు నదులు మాత్రమే కనిపిస్తున్నాయనడంలో సందేహం లేదు. భక్తుల నమ్మకం ప్రకారం, కొన్ని పరిశోధనల ప్రకారం, అక్కడ ప్రవహించే మూడవ నది సరస్వతి. సరస్వతి నది ప్రయాగ్‌లో పైకి కనిపించకుండా లోపలి కాలువగా ప్రవహిస్తుందని హిందువులు నమ్ముతారు.

సరస్వతి నది నిజంగా ఉందా లేదా అనే దానిపై సంవత్సరాలుగా చర్చ జరుగుతోంది. సరస్వతి నది అదృశ్యమైనప్పటికీ, ఆ నది ఇప్పటికీ ఉందని చాలామంది నమ్ముతారు. హర్యానాలో ఉద్భవించిన సరస్వతి నది గుజరాత్‌లోకి ప్రవేశించి కచ్ వద్ద సముద్రంలో కలుస్తుంది. పవిత్ర చతుర్వేదాలలో ఋగ్వేదం పురాతనమైనది. ఋగ్వేదంలోని 45వ శ్లోకం సరస్వతి నది గురించి ప్రస్తావించింది. సరస్వతిని ఋగ్వేదంలో 72 సార్లు ప్రశంసించారు, సరస్వతి ఉత్కృష్టమైనది మరియు స్వేచ్ఛగా ప్రవహిస్తుందని చెబుతారు.

సరస్వతి నదిని సింధుమాత అని కూడా పిలుస్తారు. దీని అర్థం నదుల తల్లి. మహాభారతంలోని శల్య పర్వం ప్రకారం, బలరాముడు కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పాల్గొనలేదు. ఆ సమయంలో ఆయన తీర్థయాత్రలో ఉన్నారు. ద్వారక నుండి ప్రారంభమైన ఈ యాత్ర వినాసన్ అనే ప్రదేశానికి చేరుకుంది, అక్కడ సరస్వతి నది అదృశ్యమైందని కనుగొనబడింది. ఈ ప్రదేశం ఇప్పుడు థార్ ఎడారిలో ఉందని నమ్ముతారు.

సరస్వతి నది ఉనికి గురించి తెలుసుకుంటే, హరప్పా మరియు వేద నాగరికతల సరిహద్దుల గురించి మనకు తెలుస్తుందని పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు అంటున్నారు. వాస్తవానికి, ఈ సరిహద్దు తూర్పు ఆఫ్ఘనిస్తాన్ నుండి సింధు, గంగా మరియు యమునా ప్రాంతాల వరకు విస్తరించిందని చెబుతారు. సరస్వతి నది తూర్పు ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో ఉద్భవించిందని, అక్కడ దీనిని హరక్ష్వతి అని పిలుస్తారు అని కొందరు వాదిస్తున్నారు. సరస్వతి అనే పేరు హరక్ష్వతి నుండి వచ్చిందని చెబుతారు. ఋగ్వేద కాలం నాటికే ఆ నది ఒడ్డున ప్రజలు నివసించారని చెబుతారు.

శ్రీమద్ భాగవతం ప్రకారం, మానస సరోవరం, బిందు, నారాయణ, పంప, మరియు పుష్కర సరోవరాలు హిందువులకు పవిత్రమైనవి. కచ్‌లోని నారాయణ సరోవరం విష్ణువుతో ముడిపడి ఉంది. దాని సమీపంలో సరస్వతి నది ప్రవహిస్తుందని చెబుతారు. ఈ సరస్సు సరస్వతి నది ప్రవాహంతో నిండి ఉంది. కొంతమంది ప్రకారం, సరస్వతి నది బ్రహ్మ కుమార్తె. కౌశాంబి రాజ్య చక్రవర్తి పురూరవ మహారాజు పట్ల ఆమె ఆకర్షితురాలైందని చెబుతారు. బ్రహ్మ కోపంతో సరస్వతిని అదృశ్యం కావాలని శపించాడని కూడా ఒక కథ ఉంది.

ఇతిహాసాల ప్రకారం, సరస్వతి నది మహిమాన్వితమైనది. ఇది పర్వతాలలో ఉద్భవించి సముద్రంలో కలుస్తుంది. అయితే, సరస్వతి నది రూపం కాదని.. దేవత రూపం అని భక్తులు నమ్ముతారు. మరోవైపు, ప్రస్తుత సింధు నది పురాతన సరస్వతి నది అని కొంతమంది నిపుణులు నమ్ముతారు. ప్రస్తుతం, హర్యానాలో సరస్వతి పేరుతో ఒక నది ప్రవహిస్తోంది. కానీ అది పర్వతాలలో ఉద్భవించదు.. మరియు అది సముద్రంలో కలుస్తుంది కూడా తక్కువ. హర్యానాలోని సరస్వతి నది జన్మస్థలం యమునానగర్‌లోని ఆదిబద్రి. ఈ నది హర్యానా, రాజస్థాన్ మరియు పాకిస్తాన్ గుండా ప్రవహిస్తుంది మరియు శివాలిక్ పర్వత శ్రేణుల సమీపంలోని కచ్ వద్ద సముద్రంలో కలుస్తుంది. అందుకే సరస్వతి నది గురించి అనేక సందేహాలు ఉన్నాయి. దీని ఉనికి ఒక శతాబ్దానికి పైగా చరిత్రకారులు, పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు మరియు భూవిజ్ఞాన శాస్త్రవేత్తలలో చర్చనీయాంశమైంది.

హిందూ విశ్వాసం ప్రకారం, ప్రయాగ్‌రాజ్‌లో గంగా, యమునా మరియు సరస్వతి సంగమం జరుగుతుంది. ప్రతి 12 సంవత్సరాలకు ఒకసారి అక్కడ కుంభమేళా జరుగుతుంది. అక్కడ యమునా నది నీరు నల్లగా ఉంటుంది మరియు గంగా నది నీరు గోధుమ రంగులో ఉంటుంది. అయితే, సరస్వతి నది అంతర్గత కాలువగా ప్రవహిస్తుందని స్థానికులు నమ్ముతారు. భౌగోళిక హెచ్చుతగ్గుల కారణంగా సరస్వతి నది ఏకరీతిగా లేదని మరికొందరు వాదిస్తున్నారు. ఇంతలో, సరస్వతి నది హర్యానాలో ఉద్భవించి కచ్ ఎడారి వైపు ప్రవహిస్తే, ప్రయాగ్‌రాజ్‌లో సరస్వతి నది అంతర్గత కాలువగా ప్రవహిస్తుందని ఎటువంటి సందేహం లేదు. అయితే, ఆదిబద్రి వద్ద ఉద్భవించిన సరస్వతి నది రెండు శాఖలుగా విభజించబడిందని చెబుతారు. వాటిలో ఒకటి రాజస్థాన్‌లోని కురుక్షేత్రం ద్వారా ప్రయాగ్‌రాజ్ వైపు ప్రవహిస్తుంది. మరొక శాఖ రోహ్‌తక్ జిల్లాలోని కర్నాల్ మరియు రాజస్థాన్‌లోని చురు గుండా ప్రవహించి కచ్ వద్ద సముద్రంలో కలుస్తుంది.

సరస్వతి నది ఆనవాళ్లను తెలుసుకునేందుకు 2002లో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఇస్రో, పురావస్తు శాఖ, గ్లేసియాలజిస్టులతో కూడిన ఓ బృందాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ కమిటీ సభ్యులు రాజస్థాన్ తో పాటు సరిహద్దు రాష్ట్రాల్లో విస్తృతంగా పర్యటించి సమాచారాన్ని సేకరించారు. దాని ఆధారంగా 2015 నవంబర్ 28న ఓ నివేదికను విడుదల చేసింది. అందులో భూగర్భజలాలు అట్టడుగున ఉండే జోధ్పూర్లో 120 నుంచి 150 మీటర్ల లోతులోనే 14 చోట్ల ఇవి ఉన్నట్లు చెప్పారు. మరోవైపు జైసల్మీర్లోని 10 ప్రాంతాల్లోని భూగర్భ నీటి నమూనాలు పరిశీలించగా.. ఆ నీరు 1900 నుంచి 18వేల 800 సంవత్సరాల క్రితం నాటిదని బాబా అటామిక్ న్యూక్లియర్ రీసెర్చ్ సెంటర్ తేల్చిందని రిపోర్టులో స్పష్టం చేశారు. ఈ లెక్కన ఆ ప్రాంతంలో సరస్వతి నది ప్రవహించి ఉంటుందన్న అంచనాకు వచ్చారు. మొత్తమ్మీద సరస్వతి నది ఉనికి నిరంతరం చర్చనీయాంశం. ఆ నది కనుమరుగైనా.. అంతర్వాహినిగా ప్రవహిస్తున్నా హిందువులకు అదో నమ్మకం. ఎవరూ కాదనలేని విశ్వాసం.